PGS.TS Trần Hoàng Ngân: Hà Nội, TP.HCM có thể thành hình mẫu cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện

Luật Báo chí (sửa đổi) vừa được thông qua là thời điểm chín muồi để Hà Nội và TP.HCM chủ động đề xuất, thí điểm mô hình cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện đủ tầm vóc, từ đó tạo "đầu tàu" cùng dẫn dắt hệ thống báo chí cả nước trong kỷ nguyên vươn mình và tăng tốc phát triển.

PGS.TS Trần Hoàng Ngân - đại biểu Quốc hội - là một trong những đại biểu đề cập và kiến nghị nhiều nội dung cần có khung pháp lý để tổ chức cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện tại Hà Nội và TP.HCM.

Ông chia sẻ Luật Báo chí (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua thể hiện tư duy phát triển dài hạn khi đặt nền móng pháp lý cho việc hình thành các cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, có nhiều loại hình báo chí, cơ quan trực thuộc và cơ chế đặc thù về tài chính, phù hợp với Chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí do Thủ tướng phê duyệt.

Dù luật chưa quy định cụ thể mô hình cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện tại Hà Nội và TP.HCM, song đã cho thấy hướng mở chính sách quan trọng, tạo cơ sở, mang tính khung để Chính phủ và các bộ, ngành tiếp tục cụ thể hóa trong thời gian tới.

Luật đã mở khung pháp lý mới cho báo chí đa phương tiện

* Luật Báo chí (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua có nhiều điểm mới. Theo ông, đâu là những điểm đột phá đáng chú ý nhất, đặc biệt liên quan đến cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện?

- Tôi cho rằng điểm mới rất quan trọng, có thể gọi là mang tính mở đường, của Luật Báo chí (sửa đổi) chính là lần đầu tiên luật hóa khái niệm, địa vị pháp lý của cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện.

Điều này không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật lập pháp, mà còn thể hiện một tư duy phát triển mới đối với báo chí cách mạng trong bối cảnh mới.

Chúng ta đang bước vào kỷ nguyên mới gắn với tăng tốc phát triển và bùng nổ khoa học - công nghệ, nhất là công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn.

Trong bối cảnh đó, báo chí không thể tiếp tục phát triển manh mún, đơn tuyến, mỗi cơ quan tự bơi như trước. Báo chí buộc phải thích ứng nhanh với thực tiễn, phải liên kết, hỗ trợ lẫn nhau để tạo ra sức mạnh tổng hợp.

Luật mới đã quy định khá rõ cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện có thể có nhiều loại hình báo chí, có các cơ quan báo chí trực thuộc, có cơ chế đặc thù về tài chính, và được thành lập phù hợp với Chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Đây là khung pháp lý mềm nhưng rất quan trọng, cho phép tổ chức lại hệ thống báo chí theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp, đa nền tảng, đa sản phẩm nhưng vẫn giữ vững bản chất cách mạng, định hướng chính trị và phục vụ lợi ích công.

* Ông là một trong các đại biểu liên tục đề nghị có quy định về tổ chức mô hình tổ hợp hay tập đoàn báo chí tại Hà Nội và TP.HCM. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có giải trình tiếp thu theo hướng mở. Vì sao ông có đề nghị này?

- Hà Nội và TP.HCM có vị thế rất đặc biệt, là hai đô thị lớn nhất cả nước, đầu tàu về chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học - công nghệ và đối ngoại. Đây cũng là cửa ngõ giao lưu, hội nhập quốc tế, nơi tập trung đông đảo cơ quan báo chí trung ương và địa phương.

Nhiều cơ quan có lịch sử lâu đời, tự chủ, thương hiệu mạnh, uy tín trong và ngoài nước.

Báo chí của Hà Nội và TP.HCM không chỉ làm nhiệm vụ thông tin tuyên truyền thông thường mà còn tuyên truyền nhanh, sâu, rộng các chủ trương đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; phản ánh, hướng dẫn dư luận xã hội. Đồng thời là lực lượng nòng cốt trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thông tin xấu độc, chống phá.

Chính vì vậy, cần có cơ chế tổ chức và tài chính đủ mạnh để báo chí ở hai thành phố này giữ vai trò đầu tàu, dẫn dắt hệ thống báo chí cả nước trong kỷ nguyên số. Việc thí điểm tổ chức mô hình tổ hợp hoặc tập đoàn báo chí chủ lực đa phương tiện tại Hà Nội và TP.HCM hoàn toàn có cơ sở thực tiễn, chính trị.

* Theo ông, mô hình tập đoàn hoặc tổ hợp báo chí này nếu được nghiên cứu, thực hiện nên được tổ chức thế nào để vừa hiệu quả, vừa đúng định hướng báo chí cách mạng?

- Tôi hình dung mô hình này không phải là tập đoàn báo chí theo nghĩa thuần túy kinh doanh, mà là một tổng công ty hoặc tổ hợp thông tin - truyền thông đa phương tiện do Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, có tiềm lực lớn về vốn, công nghệ và nhân lực.

Trong mô hình đó, mỗi cơ quan báo chí thành viên vẫn có pháp nhân riêng, hạch toán độc lập, giống như các công ty con trong một tổng công ty. Điều này rất quan trọng để giữ vững tôn chỉ, mục đích, bản sắc và thương hiệu của từng cơ quan báo chí, tránh việc "đồng phục hóa" nội dung.

Còn ở cấp lãnh đạo tổ hợp sẽ đảm nhiệm các khâu mang tính dùng chung và chiến lược: đầu tư hạ tầng công nghệ, nền tảng số, trung tâm dữ liệu, đào tạo nhân lực, quảng cáo - truyền thông, nghiên cứu phát triển sản phẩm mới.

Như vậy vừa tiết kiệm nguồn lực xã hội, vừa giúp các cơ quan báo chí thành viên tập trung làm tốt nhất nhiệm vụ nội dung

Hà Nội và TP.HCM có thể thành hình mẫu cơ quan báo chí chủ lực

* Từ góc độ đại biểu Quốc hội, ông có những kiến nghị gì đối với Chính phủ và các bộ, ngành để cụ thể hóa các quy định mới của Luật Báo chí (sửa đổi)?

- Có ba nhóm việc trung ương cần làm sớm và làm bài bản. Thứ nhất, Chính phủ cần chỉ đạo khẩn trương xây dựng và ban hành Chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí trong giai đoạn mới, trong đó cụ thể hóa rõ khái niệm, tiêu chí, mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện. Trong đó, nghiên cứu thí điểm thực hiện mô hình cơ quan báo chí chủ lực ở Hà Nội, TP.HCM.

Thứ hai, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cần phối hợp chặt chẽ với Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Bộ Tài chính... để xây dựng cơ chế tài chính đặc thù, bao gồm đầu tư công ban đầu, cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ, cũng như các chính sách thu hút nhân lực chất lượng cao cho báo chí.

Thứ ba, cần mạnh dạn cho phép thí điểm, có tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm. Không nên cầu toàn ngay từ đầu, bởi thực tiễn báo chí đang thay đổi rất nhanh, nếu chậm sẽ bỏ lỡ cơ hội.

* Với riêng Hà Nội và TP.HCM, theo ông, chính quyền hai thành phố cần làm gì để chủ động hiện thực hóa tinh thần của Luật Báo chí (sửa đổi)?

- Tôi cho rằng Hà Nội và TP.HCM không nên chờ trung ương làm sẵn, mà cần chủ động xây dựng đề án. Trước mắt, hai thành phố có thể rà soát toàn bộ hệ thống báo chí trực thuộc, đánh giá năng lực từng cơ quan, từ đó đề xuất mô hình tổ chức cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện phù hợp với đặc thù của mình.

Song song đó cần chuẩn bị nguồn lực: từ quỹ đất, hạ tầng công nghệ, đến cơ chế tài chính và nhân sự. Đặc biệt, lãnh đạo các thành phố cần có tư duy coi báo chí là hạ tầng mềm của phát triển, là công cụ quan trọng để xây dựng niềm tin xã hội, thu hút đầu tư, quảng bá hình ảnh đô thị hiện đại, năng động, hội nhập.

Nếu làm tốt, tôi tin rằng Hà Nội và TP.HCM có thể trở thành hình mẫu về việc lập cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện. Việc này góp phần xây dựng một nền báo chí cách mạng Việt Nam chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại, đúng tinh thần của Luật Báo chí mới.