Ngoài nguồn vốn ngân sách Trung ương hỗ trợ, Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội sẽ cân đối nguồn ngân sách địa phương để hiện thực hóa khát vọng đầu tư, xây dựng các tuyến đường sắt đô thị nhằm giải bài toán ùn tắc giao thông, ô nhiễm và phát triển đô thị bền vững.

Phấn đấu làm hơn 1.100km đường sắt đô thị

Theo kế hoạch phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội, các dự án đầu tư trước 2035 gồm: tuyến 1: Ngọc Hồi-Yên Viên-Như Quỳnh (đoạn Ngọc Hồi-Yên Viên, đoạn Gia Lâm-Dương Xá), tuyến 2: Nội Bài-Thượng Đình-Bưởi (đoạn Nam Thăng Long-Trần Hưng Đạo, đoạn Trần Hưng Đạo-Thượng Đình, đoạn Nam Thăng Long-Nội Bài, đoạn kéo dài đi Sóc Sơn), tuyến 2A: Cát Linh-Hà Đông-Xuân Mai (đoạn Cát Linh-Hà Đông đã đưa vào khai thác từ 6/11/2021, đoạn kéo dài đi Xuân Mai), tuyến 3: Trôi-Nhổn-Yên Sở (đoạn Nhổn-ga Hà Nội hiện đoạn Nhổn-Cầu Giấy đã đưa vào khai thác từ 8/8/2024, đoạn ga Hà Nội-Yên Sở, đoạn Nhổn-Trôi và kéo dài đi Sơn Tây), tuyến 4: Mê Linh-Sài Đồng-Liên Hà, tuyến 5: Văn Cao-Hòa Lạc, tuyến 6: Nội Bài-Ngọc Hồi, tuyến 7: Mê Linh-Hà Đông, tuyến 8: Sơn Đồng-Mai Dịch-Vành đai 3-Lĩnh Nam-Dương Xá, tuyến vệ tinh: Sơn Tây-Hòa Lạc-Xuân Mai.

Các dự án đầu tư sau năm 2035 gồm: tuyến 2: đoạn từ Trần Hưng Đạo-Chợ Mơ-Ngã Tư Sở-Hoàng Quốc Việt, tuyến 7: đoạn Mê Linh-Nội Bài, tuyến 1A: Ngọc Hồi-Sân bay thứ 2 phía Nam, tuyến 9: Mê Linh-Cổ Loa-Dương Xá, tuyến 10: Cát Linh-Láng Hạ-Lê Văn Lương-Yên Nghĩa, tuyến 11: Vành đai 2-trục phía Nam-Sân bay thứ 2, tuyến 12: kéo dài tuyến vệ tinh từ Xuân Mai đi Phú Xuyên.

Tại Thành phố Hồ Chí Minh, các dự án đường sắt đô thị được đầu tư trước 2035 gồm: tuyến 1: Suối Tiên-Bến Thành-An Hạ (Bến Thành-Suối Tiên đã hoàn thành, dự kiến đưa vào khai thác từ 22/12/2024, Bến Thành-An Hạ), tuyến 2: Củ Chi-Quốc lộ 22-An Sương-Bến Thành-Thủ Thiêm, tuyến 3: Hiệp Bình Phước-Bình Triệu-ngã 6 Cộng Hòa-Tân Kiên-An Hạ, tuyến 4: Đông Thạnh (Hóc Môn)-Sân bay Tân Sơn Nhất-Bến Thành-Nguyễn Hữu Thọ-Khu đô thị Hiệp Phước, tuyến 5: Long Trường-Xa lộ Hà Nội-cầu Sài Gòn-Bảy Hiền-Depo Đa Phước, tuyến số 6: Vành đai trong, tuyến 7: Tân Kiên-đường Nguyễn Văn Linh-Thủ Thiêm-Thảo Điền-Thanh Đa-khu công nghệ cao-Vinhomes Grand park.

Các dự án đầu tư sau năm 2035 gồm: tuyến 8: Đa Phước-Phạm Hùng-Ngô Gia Tự-ga Sài Gòn-Công viên phần mềm Quang Trung-Hóc Môn-Bình Mỹ (Củ Chi), tuyến 9: An Hạ-Vĩnh Lộc-ga Sài Gòn-Bình Triệu, tuyến 10: Vành đai ngoài.

Hai thành phố phấn đấu đến năm 2035 đưa vào khai thác 17 tuyến, đoạn tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài khoảng 752km (Hà Nội phấn đấu hoàn thành đưa vào khai thác thêm 7 tuyến, 3 đoạn tuyến với chiều dài khoảng 397km; Thành phố Hồ Chí Minh, phấn đấu hoàn thành đưa vào khai thác 7 tuyến với chiều dài khoảng 355km), đảm nhận 35-50% thị phần vận tải hành khách công cộng và đến năm 2045 đưa vào khai thác thêm 7 tuyến, 4 đoạn tuyến với tổng chiều dài thêm khoảng 355km (Hà Nội phấn đấu hoàn thành đưa vào khai thác thêm 4 tuyến, kéo dài 3 tuyến với chiều dài khoảng 200km); Thành phố Hồ Chí Minh, phấn đấu hoàn thành đưa vào khai thác thêm 3 tuyến với chiều dài khoảng 155km) đảm nhận 35-50% thị phần vận tải hành khách công cộng 50-60% thị phần vận tải hành khách công cộng.

Đối với các dự án thực hiện đầu tư sau năm 2035, tùy theo nhu cầu vận tải, khả năng nguồn lực đầu tư và khả năng kết nối, ủy ban nhân dân thành phố quyết định việc triển khai dự án sớm hơn.

Tổng vốn đầu tư gần 130 tỷ USD

Tại Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Bộ Giao thông Vận tải thông tin, đường sắt đô thị tại Thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh bắt đầu xây dựng từ năm 2007, tuy nhiên tiến độ triển khai chậm, không đáp ứng được nhu cầu vận tải. Đánh giá cho thấy, quá trình triển khai thực hiện gặp nhiều khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách, đặc biệt là các quy định về trình tự, thủ tục đầu tư, huy động nguồn lực và tổ chức thực hiện.

“Do đó, việc xây dựng và ban hành cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại hai thành phố là rất cần thiết và cấp bách để giải quyết ‘điểm nghẽn’ về thể chế nhằm góp phần thực hiện mục tiêu đầu tư hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị tại hai thành phố,” lãnh đạo Bộ Giao thông Vận tải cho hay.

Theo Đề án phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh đã được Bộ Chính trị thông qua tại văn bản số 12766-CV/VPTW ngày 27/12/2024 của Văn phòng Trung ương Đảng, hai thành phố đã sơ bộ tính toán nhu cầu và phương án huy động vốn để đầu tư toàn bộ mạng lưới đường sắt đô thị của hai thành phố đến năm 2045.

Cụ thể, tổng nhu cầu vốn của Hà Nội là khoảng 62,25 tỷ USD; Thành phố Hồ Chí Minh là khoảng 67,15 tỷ USD (bao gồm chi phí vận hành khai thác, lãi vay).

Về phương án huy động vốn, trên cơ sở huy động tối đa các nguồn lực (bao gồm cả phát hành trái phiếu chính quyết địa phương và vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài), hai thành phố dự kiến huy động được khoảng 75-85% nguồn ngân sách địa phương cho đầu tư xây dựng toàn bộ mạng lưới đường sắt đô thị đến năm 2045.

Như vậy, để đủ nguồn vốn thực hiện đầu tư xây dựng mạng lưới đường sắt đô thị của Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, phía Bộ Giao thông Vận tải đánh giá việc đề xuất Trung ương hỗ trợ cho ngân sách của địa phương thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ là thực sự cần thiết.

Với định hướng kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội thời gian tới, trong đó phấn đấu tốc độ tăng trưởng cả nước đạt 2 con số trong giai đoạn 2026-2030, việc bố trí vốn từ nguồn ngân sách Trung ương hỗ trợ có mục tiêu, dự kiến khoảng 424.850 tỷ đồng trong 10 năm là khả thi để cân đối mà không tác động lớn đến ngân sách Trung ương.

Bộ Giao thông Vận tải và hai thành phố đã rà soát, đề xuất các cơ chế giám sát và kiểm tra chặt chẽ để bảo đảm sử dụng hiệu quả vốn đầu tư, tránh tình trạng tham nhũng và lãng phí nguồn lực.

“Với các chính sách mang tính đột phá thành phố Hà Nội quyết tâm hoàn thành để hiện thực hóa ‘kỳ tích’ đường sắt đô thị, nhằm hướng đến mục tiêu là một trong các khâu đột phá, động lực thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, đáp ứng nhu cầu đi lại của nhân dân Thủ đô về một hệ thống giao thông công cộng hiện đại, thân thiện với môi trường,” ông Nguyễn Phi Thường, Giám đốc Sở Giao thông Vận tải Hà Nội nhấn mạnh./.